Clara Peeters, overzichtstentoonstelling in het Prado

De Vlaamse Clara Peeters mag zich er sinds oktober 2016 op beroemen de eerste vrouw te zijn waaraan een overzichtstentoonstelling van haar werk wordt gewijd door het Prado museum te Madrid. Peeters was in de 17de eeuw één van de weinige vrouwen, die zich bezig hielden met schilderkunst, en wordt vooral gewaartdeerd vanwege haar stillevens met vruchten, exotische bloemen en kostbare voorwerpen. Daarin verwerkte ze soms stiekem in de reflecties van een vaas of een metalen schaal haar eigen beeltenis.

Binnen het stilleven-genre toonde Peeters een uitzonderlijke bedrevenheid in het onderscheiden van verschillende texturen. Daarbij maakte ze gebruik van verschillende technieken: van dunne, transparante tot pasteus opgebrachte verflagen. Haar vroegst bekende werk stamt uit 1607, een periode waarin ze met meesterschap kleine gedetailleerde afbeeldingen schilderde. Rond 1612 schilderde ze een aantal levensechte stillevens van versierde metalen drinkbekers en kruiken, gouden muntstukken, taarten, noten, fruit en exotische bloemen. Ze zette daarin voorwerpen, die bij elkaar horen, naast elkaar, en toonde die vanuit een laag standpunt en tegen een donkere achtergrond. Voor zover bekend was ze ook de eerste, die visstillevens schilderde. Karakteristiek van Peeters werk is -samen met de aandacht voor texturen- de sierlijke compositie en de zorgvuldige, gedetailleerde weergave van de elementen.

Minatuur-zelfportretten
Curieus was dat Peeters soms, als persoonlijk stempel, miniatuurzelfportretten toevoegde aan haar stillevens. Dit waarschijnlijk in navolging van Jan van Eyck (1390-1441), die al in 1434 een miniatuurzelfportret toevoegde aan zijn portret van het echtpaar Arnolfini. Maar Peeters ging een stapje verder: ze voegde soms wel vijf of zes zelfportretjes toe aan een schilderij, zoals te zien in 'Stilleven met versnaperingen en pronkbeker' uit 1611, die tot de collectie van het Prado behoort. Daarin schilderde ze zelfs zeven zelfportretjes in de uitstulpingen van de pronkbeker en in de schenkkan nog drie weerspiegelingen van haar eigen beeld, waarvan eentje ondersteboven. Ze was één van de eersten die dit motief in 17de-eeuwse barokke stillevens gebruikte.

Leven
Over het leven van Clara Peeters is weinig met zekerheid te melden. Vermoed wordt dat ze in mei 1594 werd gedoopt in de Sint Walburgiskerk te Antwerpen. Haar meester zou de Antwerpse stillevenschilder Osias Beert de Oudere (1580-1624) kunnen zijn geweest, een vermoeden dat slechts bevestigd wordt door het feit dat ze voorwerpen van Beert overgenomen heeft in haar eigen werk en dat ze gemeen hebben dat ze het overlappen van voorwerpen in hun stillevens vermeden.

Er zijn ook geen documenten overgebleven die uitwijzen dat ze ooit lid is geweest van de Antwerpse Sint Lucas-gilde. Wel is bekend dat ze in 1612 in Amsterdam verbleef en in 1617 in Den Haag. In 1639 trad ze in Antwerpen het huwelijk en in 1657 voltooide ze haar laatste stilleven. In totaal zijn er een veertigtal werken, die met zekerheid aan Clara Peeters kunnen worden toegeschreven. Het Prado museum is eigenaar van vier van die schilderijen.

Tentoonstelling in  het Prado
Tot 19 februari 2017 worden vijftien werken van Clara Peeters getoond, afkomstig uit verschillende musea en privécollecties. Deze tentoonstelling wordt georganiseerd in samenwerking met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. 

Afbeeldingen: 'Stilleven met versnaperingen en pronkbeker' (1611); 'Stilleven met vis' (?); 'Vanitas', met waarschijnlijk een zelfprortret van Clara Peeters (ca. 1613-20)